Wyzwania w energetyce i ciepłownictwie dla ochrony środowiska – sukces konferencji NFOŚiGW

Prawie 200 uczestników, w tym ponad 20 przedstawicieli mediów, zgromadziła konferencja Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pod hasłem „Wyzwania w energetyce i ciepłownictwie dla ochrony środowiska”, która odbyła się 3 kwietnia br. w siedzibie Funduszu. Uczestnicy debaty przedstawili liczne pomysły na to, jak zintensyfikować i wykreować nowe możliwości proekologicznych działań w sektorze energetyczno-ciepłowniczym.

W spotkaniu w NFOŚiGW uczestniczyli m.in.: Minister Środowiska – prof. Jan Szyszko, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska, Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Klimatycznej – Paweł Sałek, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Energii – Andrzej J. Piotrowski, Dyrektor Departamentu Funduszy Europejskich w Ministerstwie Energii – Agnieszka Michalska, Dyrektor Generalny Lasów Państwowych – dr inż. Konrad Tomaszewski, Prezes Zarządu Banku Ochrony Środowiska S.A. – dr Stanisław Kluza, Przewodniczący Konwentu Prezesów WFOŚiGW i Prezes WFOŚiGW w Olsztynie – Adam Krzyśków, Prezes Zarządu Izby Gospodarczej „Ciepłownictwo Polskie” – Jacek Szymczak, Prezes Zarządu PEC „Geotermia Podhalańska” – Wojciech Ignacok.

Gości i uczestników konferencji, szerokie grono przedsiębiorców i samorządowców, przywitał dr inż. Kazimierz Kujda, Prezes Zarządu NFOŚiGW, który przedstawił ideę oraz główne cele debaty. Moderował ją w dalszej części spotkania Artur Michalski – Zastępca Prezesa NFOŚiGW. W Komisji Wnioskowej, mającej przygotować wnioski z niniejszej konferencji, zasiedli: Urszula Zając (NFOŚiGW), Adam Tywoniuk (PGNiG Termika S.A.), Jacek Szymczak (IGCP), Piotr Nowak (RADPEC S.A.) oraz doradca Ministra Środowiska Krzysztofa Melka.

Minister Środowiska pogratulował Prezesowi Kazimierzowi Kujdzie i zespołowi NFOŚiGW trafności wyboru tematyki spotkania. Prof. Jan Szyszko zwrócił uwagę na unikatowe warunki Polski dla budowy nowoczesnej i innowacyjnej energetyki. Podkreślił, że znajdujemy się w centrum łączącej się Europy, posiadamy duże zasoby paliw kopalnych: węgiel kamienny, brunatny oraz gaz łupkowy, do wydobywania którego potrzebne jest opracowanie technologii odpowiedniej dla polskich warunków. Atutem Polski są również zasoby energii geotermalnej. Minister powołał się na opracowania prof. Juliusza Sokołowskiego, który oszacował, że znacznie przekraczają one potrzeby kraju.

W nawiązaniu do uzgodnień z protokołu z Kioto prof. Jan Szyszko przypomniał, że w latach 2008-2012 zredukowaliśmy emisję gazów cieplarnianych o 30% (przy wymaganych 6%), podczas, gdy kraje „starej” UE zrealizowały to zadanie zaledwie w 3% (przy wymaganych 8%). Przy takich sukcesach redukcyjnych Polski przyjęcie przez rząd PO-PSL warunków pakietu energetyczno-klimatycznego było błędem – zauważył szef resortu środowiska. Dodał, że obecnie w Komisji Europejskiej usiłuje się realizować „ręczne sterowanie” pakietem, poprzez zmiany w ETS, co nie jest zgodne z ustaleniami Porozumienia Paryskiego i jako krzywdzące dla Polski godzi w rozwój naszego przemysłu.

Minister zaznaczył, że dla poprawy jakości powietrza i zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju powinniśmy stawiać na ciepło systemowe. Nasze działania powinny być oparte o polski potencjał w zakresie nauki i innowacji, z wykorzystaniem krajowych zasobów energetycznych w obszarze OZE, w tym zwłaszcza geotermii.

Mówca podkreślił ważną pozycję Polski w wypracowywaniu stanowisk na płaszczyźnie konwencji klimatycznych ONZ. Nasz kraj w 2018 r. będzie po raz trzeci gospodarzami COP – Konferencji Stron Ramowej Konwencji Klimatycznej Narodów Zjednoczonych.

Wiceminister Energii Andrzej J. Piotrowski, również gratulując wyboru tematyki konferencji NFOŚiGW, podkreślił wagę energii cieplnej – trzeciego jej rodzaju obok energii elektrycznej i energii środków transportu. Dystrybucją energii cieplnej (łączna moc 56 GW) zajmuje się w Polsce ponad 1100 spółek. Sieć ciepłownicza to globalnie ok. 400 tys. km infrastruktury liniowej. Wiceszef resortu energii podkreślił, że źródłem ciepła powinny być polskie zasoby – wskazał tu węgiel, geotermię i biomasę leśną (do 10%), a także większe niż dotychczas wykorzystanie pomp ciepła, w przypadku których efekt skali (masowe stosowanie) powinien obniżyć wysokie dotychczas koszty. Natomiast gaz, który tylko w 30% pochodzi z rodzimych zasobów, winien być w ciepłownictwie stosowany w ograniczonym zakresie.

Mówca zwrócił uwagę na rozwój innowacyjnych rozwiązań klastrowych oraz prace polskich naukowców (np. z AGH w Krakowie) w tych obszarach. Dla modernizacji ciepłownictwa i rozwoju OZE w Polsce pozostają duże (724 mln euro) środki unijne. Andrzej J. Piotrowski wskazał również możliwość stosowania ogrzewania elektrycznego w tych lokalizacjach, gdzie doprowadzenie ciepła systemowego jest niemożliwe.

Następnie Prezes Zarządu Funduszu dr inż. Kazimierz Kujda zaprezentował gościom i uczestnikom konferencji potencjał Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Skalę działalności NFOŚiGW przedstawiają przykładowe liczby:

• Wypłacone dofinansowanie w latach 1989-2016 wyniosło 68 mld zł, z tego ze środków własnych – aż 41 mld zł. W tej kwocie pożyczki stanowiły 21,8 mld zł, dotacje –  17,9 mld zł, inwestycje kapitałowe – 1,3 mld zł. Wypłacone dofinasowanie ze środków zagranicznych wyniosło w tym czasie 26,9 mld zł.
• W tym samym okresie NFOŚiGW zawarł 30 264 umowy. Kwota z nich wynikająca ze środków własnych wyniosła 45,4 mld zł. Całkowita wartość inwestycji (tzw. „efekt dźwigni”) to aż 152,6 mld zł.

Następnie głos zabrał Paweł Sałek – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska, Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Klimatycznej. Zwrócił on uwagę, że samorządy winny prowadzić dalekowzroczną politykę w obszarze „uciepłownienia” gmin i niezawodności dostaw energii cieplnej dla odbiorców. Nie można bowiem – jak to ujął – „żyć od wyborów do wyborów”. Podkreślił równocześnie fachowość specjalistów i inżynierów pracujących w polskiej branży ciepłowniczej.

W swojej prezentacji „Wyzwania związane z polityką klimatyczną” – na tle strategicznych dokumentów polityki środowiskowej Unii Europejskiej – Minister Paweł Sałek przedstawił stan prac (3 projekty) nad dyrektywą o handlu emisjami (EU ETS) oraz prace nad implementacją dyrektywy MCP (dla średnich źródeł spalania) do prawodawstwa krajowego. Jako najbardziej istotne dla ciepłownictwa określił: 30-procentowy przydział uprawnień przez cały okres rozliczeniowy, zagadnienia dostępności do Funduszu Modernizacyjnego oraz derogacje dla sieci ciepłowniczych.

Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Klimatycznej. zaakcentował, że prace w zakresie dyrektywy EU ETS nie nawiązują, niestety, do ducha Porozumienia Paryskiego (mówiącego o zróżnicowanym osiąganiu celów klimatycznych zależnie od warunków w danym kraju) i przez to ich kierunek jest dla Polski niekorzystny. Projekt z 28 lutego 2017 r. (prezydencja maltańska w UE) jest – zdaniem Polski – przyjęty w sposób wadliwy. Mówca wskazał zarazem na duży autorytet Polski na forach Konwencji Klimatycznych ONZ oraz aktywność naszego kraju na tej płaszczyźnie.

*****

W drugiej części konferencji jej uczestnicy wysłuchali dziesięciu referatów merytorycznych. Były to następujące prezentacje lub wypowiedzi:

• Wymogi emisyjne w sektorze energetycznym wynikające z polityki środowiskowej UE

(Krzysztof Melka, Doradca Ministra Środowiska, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, IOŚ-PIB; Adam Gajda – współpraca ekspercka)

W prezentacji autor przedstawił: strukturę paliw w wytwarzaniu ciepła w ciepłowniach zawodowych objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji CO2; wymogi dla źródeł opalanych węglem kamiennym o mocy 1 MWt ≤ Q < 50 MWt, implementację przepisów dyrektywy MPC (w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze średnich obiektów energetycznego spalania) do Prawa ochrony środowiska; konkluzje najlepszych dostępnych technik dla średnich obiektów spalania energetycznego, które wynikają z dyrektywy IED (o emisjach przemysłowych). Mówca scharakteryzował również dyrektywy EED (w sprawie efektywności energetycznej) i OZE (o odnawialnych źródłach energii). W końcowej części wypowiedzi pokazał zobowiązania ciepłowni zawodowych objętych systemem handlu emisjami (ETS) wynoszące do 2021 r. 5260 tys. Mg/rok; wskazał też potencjał wytwarzania energii w skojarzeniu przez polskie ciepłownie zawodowe.

• Odnawialne źródła energii w aspekcie ciepłownictwa i kogeneracji

(Piotr Czopek, Departament Energii Odnawialnej, Ministerstwo Energii)

Prelegent w prezentacji pokazał: rolę sektora ciepłowniczego w realizacji celów OZE na 2030 r. w nawiązaniu do zapisów zawartych w propozycji nowej dyrektywy OZE (RED II); działania Ministerstwa Energii w obszarze ciepła oraz klastry energii jako nową propozycję dla rozwoju innowacyjnej energetyki. Jako priorytety Ministerstwa Energii w zakresie sektora ciepłownictwa wskazał m.in.: nadanie priorytetu odnawialnym źródłom energii w systemach ciepłowniczych (geotermia, biomasa); zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na potrzeby indywidualnego ogrzewania na obszarach, wprowadzenie rozwiązań prawnych zwiększających wykorzystanie energii elektrycznej na cele grzewcze oraz rozwój sieci ciepłowniczych.

• Węgiel – przyszłościowy nośnik czystej energii

(Prof. dr hab. inż. Zbigniew Bis, Kierownik Katedry Inżynierii Energii na Politechnice Częstochowskiej)

Profesor przedstawił w prezentacji efekty i planowane prace swojego zespołu w zakresie efektywnego wykorzystanie węgla. Pokazał praktyczne realizacje pirolizy węgla z biomasą: niskoemisyjne paliwo biokompozytowe (NBP), tu wskazał: efekty w zakresie redukcji emisji zanieczyszczeń, redukcji emisji CO2, poprawy kaloryczności; węglowe ogniwa paliwowe (PCFC), nowoczesne elektrownie węglowe (o emisji CO2 poniżej 500 kg/MWh), biowęgiel (autotermiczna waloryzacja biomasy) oraz zalety i potencjał jego magazynowania w glebie oraz bioregiony cyrkularne – np. gminy zrównoważone energetycznie. Reaktor uwęglania to „serce” bioregiony cyrkulacyjnego – klastra energii. Mówca pokazał koncepcję integracja biogazowni/oczyszczalni ścieków z reaktorem uwęglania pofermentu, a pilotowym wdrożeniem jest Zakład Odzysku Energii FLUID Sędziszów, którego otwarcie nastąpiło w styczniu br. Więcej na ten temat znajduje się pod adresem: www.kie.is.pcz.pl.

• Biomasa leśna – odnawialne źródło energii

(Dr inż. Konrad Tomaszewski, Dyrektor Generalny  Lasów Państwowych)

W swojej wypowiedzi prelegent wskazał trzy projekty w działaniach Lasów Państwowych na rzecz bezpieczeństwa energetycznego: 1) leśne gospodarstwa węglowe, które zostały formalnie uruchomione w 2016 r (szacunki wskazują, że pochłanianie CO2 przez lasy to uniknięcia ok. 15% emisji tej substancji); 2) składy drewna energetycznego do 4 mln m³ z przeznaczeniem tej wielkości odpadów drzewnych w energetyce rocznie (w bieżącym roku wielkość tych magazynów wyniesie do 1 mln m³); 3) rozwój produkcji i szerokiego wykorzystania wyrobów z drewna (jako akumulatora węgla) – projekt na COP 24 w 2018 r. w Polsce. Mówca podkreślił, że planowe stawianie na drewno energetyczne nie koliduje z ochroną bioróżnorodności.

• Szanse i bariery rozwoju ciepła systemowego z perspektywy PGNiG Termika

(Wojciech Dąbrowski, Prezes PGNiG Termika S.A.)

Autor przedstawił rolę i dokonania grupy kapitałowej PGNiG Termika S.A. w obszarze ciepłownictwa. Określił najważniejsze uwarunkowania (szanse i bariery) rozwoju ciepła systemowego (wytwarzanie, przesył i kogeneracja) z podziałem na regulacyjne, środowiskowe i finansowe oraz społeczne i zdrowotne. W konkluzjach stwierdził m.in.: w rządowych dokumentach strategicznych w obszarze energetyki należy nadać wysoki priorytet rozwijaniu systemów ciepłowniczych oraz kogeneracji oraz, że konieczne jest wypracowanie nowego, długofalowego mechanizmu wsparcia, obejmującego rynek mocy i dedykowany system dla kogeneracji.

• Dostępne systemy wsparcia – unijne i krajowe środki pomocowe

(Artur Michalski, Zastępca Prezesa Zarządu NFOŚiGW)

W swojej prezentacji Prezes Artur Michalski pokazał aktualne i planowane programy i działania NFOŚiGW w obszarze energetyki i ciepłownictwa ze środków unijnych (POIiŚ), środków NMF i EOG oraz własnych środków finansowych, również realizowanych z udziałem WFOŚiGW (program Region). Przedstawił także finansowe podsumowanie prac NFOŚiGW w 2016 r., a ponadto realizowane i otwarte programy w 2017 r.

• Sektor bankowy w finansowaniu energetyki

(Stanisław Kluza, Prezes Zarządu BOŚ S.A.)

Prelegent stwierdził, że ogrom zobowiązań i wynikających z nich zadań inwestycyjnych będą wymagały (niezależnie od innych możliwości) wsparcia sektora bankowego. Zaakcentował on jako najważniejsze kierunki w tym obszarze budowę efektywnych systemów i chłodniczych, zmniejszenie strat w sieciach ciepłowniczych, nowe technologie produkcji energii elektrycznej i ciepła oraz race w zakresie rozwoju technologii magazynowania energii. Zwrócił uwagę na formułę ESCO jako charakterystyczną dla finasowania przedsięwzięć w zakresie efektywności energetycznej. Kompleksowa oferta BOŚ S.A. zawiera następujące elementy: finansowanie preferencyjne, finasowanie inwestycyjne i obrotowe, wsparcie finasowania NFOŚiGW i WFOŚiGW, leasing, doradztwo inwestycyjne oraz pakiet „europejski” – dla firm zainteresowanych dotacjami z UE.

• Przykładowe modele finansowania ciepłownictwa

(Sebastian Bodzenta, Prezes Zarządu BOŚ Eko Profit S.A)

BOŚ Eko Profit S.A. jest spółką o charakterze doradczo-inwestycyjnym, wchodzącą w skład Grupy Kapitałowej Banku Ochrony Środowiska S.A. W prezentacji Prezes pokazał zakres usług spółki, w którym ciepłownictwo odgrywa dużą rolę. Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie jest partnerem spółki. Pokazał czynniki legislacyjne kształtujące rynek ciepła systemowego oraz sytuację branży w Polsce. Stwierdził, że spełnienie wymogów ograniczenia emisji zanieczyszczeń będzie jednym z największych wyzwań branży ciepłowniczej. Pokazał źródła finansowania inwestycji w efektywny system ciepłowniczy w Polsce. Cztery modelowe inwestycje dostosowujące do efektywnego systemu ciepłowniczego to: kotłownia na biomasę 50%, kogeneracja oparta o biomasę 50%, kogeneracja 50% na paliwo gazowe + kolektor słoneczny oraz termiczne przetwarzanie odpadów 50% + kolektor słoneczny. Autor przedstawił wnioski wynikające z realizacji tych przykładowych modeli.

• PGE – Wyzwania dla energetyki. Innowacje i środowisko

(Tomasz Marzęda, Departament Rozwoju i Innowacji PGE S.A.)

Prelegent przedstawił zasięg działania oraz najważniejsze fakty z funkcjonowania Polskiej Grupy Energetycznej S.A. w obszarze ciepłownictwa. Określił najważniejsze modernizacje realizowane w Grupie, w tym w EC Gorzów, gdzie w ramach programu „KAWKA” znaczna część kamienic zostanie podłączona do sieci ciepłowniczej. Projekt był realizowany we współpracy z samorządem, a jego efektem (do końca 2017 r.) będzie zasilanych z sieci ciepłowniczej 255 budynków o łącznej zamówionej mocy cieplnej 17,92 MW. Wzrost mocy cieplnej dostarczanej do miasta z EC Gorzów w cieple sieciowym – z 55,5% do 60% zapotrzebowania. Ponadto, mówca pokazał sposób poszukiwania innowacji, a także procedurę realizacji inwestycji w ramach współpracy z jednostkami samorządowymi.

• Koncepcja funkcjonowania klastrów energii w Polsce

(Zbigniew Szpak, Prezes Zarządu Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A.)

Mówca jest współautorem – opracowanej dla Ministerstwa Energii przez konsorcjum pod kierunkiem Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A. – koncepcji funkcjonowania klastrów energii w Polsce. W swoim wystąpieniu streścił on zawartość opracowania. Przedstawił cele funkcjonowania klastra, które połączył z propozycją schematu funkcjonalnego. Mówiąc o celach klastrów przytoczył wypowiedź Ministra Energii: „Klastry energii mogą przyczynić się do restrukturyzacji obszarów wiejskich, pobudzenia energetyki prosumenckiej i dalszego jej rozwoju. Dzięki temu możliwe będzie osiągniecie wzrostu innowacyjności i budowy kapitału społecznego.” Prezes przedstawił propozycje zmian definicji klastrów oraz przyszłościowe modele ich działania. Zaprosił wszystkich do składania (poprzez stronę ME) uwag i wniosków do opracowanej koncepcji.

*****

W dyskusji (po prezentacjach) wzięli udział przedsiębiorcy. Między innymi przedstawicielka Fundacji Lux Veritatis apelowała o wprowadzenie obowiązku przyłączania geotermii do sieci ciepłowniczej, podkreślając równocześnie, że ciepło z geotermii toruńskiej jest o 50% tańsze od aktualnie ogrzewającego to miasto. Do dyskusji włączyli się również aktywnie samorządowcy. Na przykład burmistrz Brzezin apelował o stworzenie możliwości do spalania w ciepłowniach wysokokalorycznych odpadów miejskich na potrzeby gminy.

Pan Jacek Szymczak, Prezes IG „Ciepłownictwo Polskie” przedstawił stanowisko branży w formie prezentacji: „Czysta energia: rekomendacje branży ciepłowniczej”. Obejmowała ona szeroki kontekst: od wytwarzania, poprzez sieci i budynki po konsumentów.

Dla segmentu wytwarzania mówca wskazał na konieczność negocjacji dotyczących przygotowywanych dokumentów unijnych oraz podkreślił wpływ rozwoju kogeneracji na środowisko i bezpieczeństwo energetyczne. W zakresie sieci wskazał na potrzebę uporządkowania stanu prawnego ok. 80% infrastruktury liniowej oraz zmiany regulacji ustawowych w zakresie obowiązku zakupu ciepła wytwarzanego z OZE. Przedstawiane postulaty dotyczyły też budynków: nowelizacji ustawy o efektywności energetycznej, zmiany podejścia do realizacji działań proefektywnościowych oraz przepisów wpływających na sposób zaopatrywania w ciepło. W zakresie postaw konsumenckich Prezes Jacek Szymczak wskazał na wyniki aktualnych badań socjologicznych określających m.in., że wygoda, komfort i ekologia to najważniejsze elementy korzystania z ciepła systemowego. Jego wysoką cenę określiło jedynie 12% ankietowanych. W okresie dziesięciu lat nastąpiła zasadnicza zmiana tych preferencji.

W nawiązaniu do przedstawionych przez Komisję Wnioskową Konferencji tez i konkluzji, Minister Paweł Sałek Sekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska, Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Klimatycznej dokonał jej podsumowania. Przygotowany dokument zostanie jeszcze uzupełniony i opracowany redakcyjnie. Wstępne konkluzje są następujące:

• Przed polskim ciepłownictwem stoją w najbliższych latach poważne wyzwania zdeterminowane wysokimi nakładami inwestycyjnymi w ograniczonym czasie i ograniczonymi możliwościami realizacyjnymi.
• Rozwój ciepłownictwa systemowego i wysokosprawnej kogeneracji to zadania priorytetowe.
• Klastry energii są odpowiedzią na lokalne potrzeby energetyczne w tym zapotrzebowanie na ciepło.

 Informacja prasowa